یکم بهمن ماه معتبرترین تاریخ زادروز حکیم ابولقاسم فردوسی است. به همین بهانه سراغ شاهکار جاودانه ی او رفتیم و سعی کردیم در این مطلب به این سوال پاسخ دهیم که چطور شاهنامه بخوانیم ؟ و اصلا چرا شاهنامه بخوانیم ؟
چرا شاهنامه بخوانیم ؟
این سوال را باید درباره ی هر کتابی که تصمیم به خواندن آن می گیریم بپرسیم. خیلی وقت ها پاسخ یک چیز است. چون خواندن آن اثر لذت بخش است. لذتی که خواندن یک کتاب یا دیدن یک اثر هنری همراه خود دارد معمولا مهم ترین انگیزه برای مخاطبان است. اما درباره شاهنامه دلایلی بیشتر از لذت بردن هم وجود دارد.
زبان شاهنامه و دقت فردوسی در انتخاب کلمات باعث می شود زبان فارسی شما تقویت شود! شاید تقویت زبان مادری به نظرتان چندان مهم نباشد؛ برای اینکه به اهمیت این موضوع پی ببرید کافیست سعی کنید یک نامه ی پنج خطی نسبتا رسمی بنویسید و موضوعی را در آن توضیح دهید. انتخاب کلمات، جمله بندی و رساندن درست معنی مهارت های زبانی ای هستند که با تمرین کردن تقویت می شوند. خواندن شاهنامه هم مهارت توصیف شما را تقویت می کند و هم دایره لغات شما را گسترش می دهد. ما با کلماتی که می دانیم فکر می کنیم. وقتی کلمات بیشتری بدانیم بهتر و دقیق تر می توانیم فکر کنیم.
دلیل سوم این است که شاهنامه پر از قصه های بی نظیر است. خواندن این قصه های اساطیری هم ما را با ریشه ی بسیاری از آداب و رسوم آشنا می کند و هم در هر قصه درس هایی است که هر فرد ممکن است بسته به شرایط فردی و اجتماعی اش آن ها را بیاموزد. همچنین خواندن این قصه ها، کمک می کند تبدیل به قصه گوی بهتری شوید.
چطور شاهنامه بخوانیم ؟ نترسید!
شاهنامه حدودا شصت هزار بیت است. یک کتاب قطور که در همان نگاه اول آدم را از خواندنش منصرف می کند. اولین پاسخ به سوال چطور شاهنامه بخوانیم این است که از آن نترسید. اما طبیعتا قرار نیست مثل یک کتاب معمولی با این کتاب برخورد کنید و شروع به خواندن آن کنید و وقتی تمام شد آن را کنار بگذارید و سراغ کتاب دیگری بروید. شاهنامه را می شود آهسته و حتی نه چندان پیوسته خواند. مثلا می توانید شبی فقط ده بیت از یک داستان را بخوانید. پس از شروع کردن نترسید و به چشم یک کار سخت و وقت گیر به آن نگاه نکنید.
قصه هایی که دوست دارید را انتخاب کنید
قرار نیست حتما تمام شاهنامه را بخوانید. شاهنامه چهار بخش مجزا دارد. بخش اساطیری که سرگذشت یازده شاه اسطوره ای که به آن ها شاهان پیشدادی می گویند را روایت می کند. در این بخش با داستان هایی آشنا می شوید که ریشه باورهای باستانی و جشن هایی هستند که احتمالا تنها اسم آن ها را شنیده اید. مثل جشن سده که به دنبال بیرون کشیدن آهن از سنگ و کشف آتش توسط شاه هوشنگ است؛ یا جشن مهرگان.
بخش دوم، بخش پهلوانی است؛ این بخش با قیام کاوه آهنگر شروع و با مرگ رستم تمام می شود. بخش سوم، بخش تاریخی شاهنامه و روایتگر بخشی از تاریخ شاهان کیانی و سلسه های اشکانیان و ساسانیان است. و بخش آخر داستان های مستقلی است که اغلبشان حول محور یک پیام اخلاقی سروده شده اند.
همچنین شاهنامه را می توان به داستان هایی نسبتا کوتاه هم تقسیم کرد. می توانید یکی از چهار بخش مجزا را انتخاب کنید یا برای شروع سراغ داستان های معروف بروید. مثلا داستان رستم و سهراب، داستان سیاوش یا داستان زال و رودابه.
از کجا بخوانیم؟
بهترین نسخه ی شاهنامه نسخه ی تصحیح جلال خلقی مطلق است. اما قبل از خرید این کتاب که طبعا قیمت زیادی هم دارد اول از همه باید بدانید که چقدر از اشعار آن را متوجه می شوید. مثلا می توانید در سایت گنجور چند بیتی از شاهنامه را بخوانید و ببینید فهمیدن معنی ابیات برایتان دشوار است یا نه. اگر با فهمیدن معانی ابیات مشکل دارید توصیه من این است که با نثر شروع کنید. برخی از نشرها داستان های مختلف شاهنامه را به نثر و همراه با تعدادی از ابیات به طور جداگانه چاپ کرده اند؛ اما اگر می خواهید نسخه کاملی داشته باشید برگردان روایت گونه شاهنامه فردوسی به نثر نوشته سید محمد دبیر سیاقی انتخاب مناسبی است.
می توانید در کنار نثر، ابیات را در سایت گنجور یا اپلیکیشن های شاهنامه دنبال کنید و وقتی راه افتادید به خودتان یک شاهنامه ی منظوم جایزه دهید.
نسخه های صوتی را امتحان کنید
چطور شاهنامه بخوانیم ؟ نخوانید، بشنوید. نسخه های صوتی متعددی از شاهنامه وجود دارد که با جستجو در اینترنت می توانید آن ها را تهیه کنید. حواستان باشد که اغلب این نسخه ها تنها ابیات را می خوانند و موضوع کلی آن ها را در قالب یکی دو جمله بیان می کنند. پس اگر تصمیم به خریدن نسخه صوتی گرفتید حتما توضیحات آن را کامل بخوانید و با شنیدن نسخه نمونه از دلنشینی لحن گوینده مطمئن شوید.
اما پیشنهادی که نمی توانید آن را رد کنید پادکست فردوسی خوانی است. این پادکست که البته هنوز به انتهای شاهنامه نرسیده، به نظرم آسان ترین پاسخ به پرسش چطور شاهنامه بخوانیم برای آدم های مبتدی است. امیر خادم، سازنده پادکست، ابیات را با لحنی گیرا و شمرده می خواند، از روی ابیاتی که تاثیری در داستان ندارند و شرح و بسط های فردوسی هستند می پرد و هر جا نیاز به توضیح داشته باشد توضیح می دهد و عبارات و کلمات دشوار را معنی می کند. این پادکست را می توانید در اکثر اپ های پادکست پیدا کنید.
توصیه آخر؛ بدون دفترچه شروع نکنید
شاهنامه یک گنجینه ی گرانبهاست. حالا که قرار است خواندن آن را شروع کنید یک دفترچه بردارید. بیت های محبوبتان، خلاصه ای از داستان هایی که از آن ها خوشتان می آید و داستان هایی که به نظرتان می توانند الهام بخش باشند و برای توضیح یا آموختن یک موضوع ممکن است به کارتان بیاید را توی آن بنویسید.